Truyện ngắn của Ái Nữ
Giới hội họa của thành phố N tổ chức triển lãm tranh. Các áp phích quảng cáo đã treo khắp. Chỉ những họa sĩ tên tuổi mới được mời đem tranh dự triển lãm.
Họa sĩ V là thầy dạy họa có tiếng trong trường văn hóa nghệ thuật thành phố. Việc người ta mời anh dự triển lãm là chuyện tất nhiên, nhưng không khỏi làm anh băn khoăn. Anh hiểu các bạn vẽ của mình đến chân tơ kẽ tóc, song nghệ thuật vốn chứa đựng bao điều bất ngờ. Phải làm sao có một tác phẩm thật ấn tượng để tên tuổi anh được khẳng định lần nữa.
Họa sĩ nghĩ mãi, nhưng những ý tưởng cao siêu dường như ghét bỏ anh. Có lẽ phải quay về với thực tế. Ừ, tại sao cứ mơ mộng đâu đâu trong khi cuộc sống thực có bao nhiêu cái hay cái đẹp!
Mừng rỡ vì tìm ra lối thoát, họa sĩ V lập tức bắt tay vào việc. Anh mê mải vẽ chiếc nút áo mà theo anh là nét đẹp trong trang phục của một dân tộc thiểu số. Anh vẽ trung thực với mẫu, chỉ riêng kích thước là khác xa. Có những vật nhỏ khó nhìn, người ta phải dùng kính lúp, kính hiển vi. Cái đẹp cũng vậy. Cái đẹp nhỏ người ta bỏ qua không thưởng thức thì anh phóng to lên cho thiên hạ chiêm ngưỡng. Còn tại sao vẽ cái nút áo mà không vẽ cái khác thì anh không thể lý giải. Đó là linh cảm nghệ thuật.
Chiếc nút áo trong tranh của họa sĩ V không nằm chỏng chơ mà nó đang cài hai tà áo một cách trang trọng. Một chiếc nút áo nâu thẫm tuyệt đẹp nổi giữa nền áo màu xanh biếc. Ngắm nhìn tác phẩm của mình, họa sĩ xoa tay mãn nguyện. Cái đẹp đích thực đã được tôn vinh.
Ngày mở cửa triển lãm đã tới. Khách đến xem và đặt mua tranh đông nườm nượp. Họa sĩ V trà trộn vào giữa những khách xem để nghe người ta đánh giá tranh anh ra sao. Anh không ưa những lời tán tụng trước mặt.
Thoạt tiên, họa sĩ vô cùng thất vọng vì trình độ kém cỏi của người xem. Họ xúm đến trước bức tranh của anh vì tò mò là chính. Thậm chí họ không biết vật anh vẽ trong tranh là cái gì nên cứ tranh cãi với nhau mãi, trong khi tên bức tranh ghi trên miếng giấy nhỏ khiêm tốn dán ở dưới họ không chịu nhìn. Đáng buồn thay cho nền hội họa nước nhà!
Họa sĩ V lách vào định lên tiếng giảng giải thì bỗng nghe một giọng bình luận đầy vẻ hiểu biết:
- Cha họa sĩ này ghê nhỉ! Muốn hiểu bức tranh phải suy nghĩ nhiều lắm chứ không đơn giản đâu. Các vị nhìn đây nhé: Hai cánh cửa sơn xanh khép chặt. Chiếc mũ phớt nâu mới tinh mắc lên móc cửa, thành thử không thể biết là cửa khóa hay không khóa. Mà chiếc mũ này của chủ hay của khách, tại sao lại móc lên cửa, chủ nhân chiếc mũ còn quanh đó hay đã đi đâu rồi? Họa sĩ muốn nói điều gì, các vị hãy thử nghĩ xem!
Họa sĩ bàng hoàng. Ừ nhỉ, người kia nói thực có lý. Điều vô lý chính là cái tên tranh. Những nghệ sĩ giàu năng lực sáng tạo đôi khi không hiểu hết giá trị tác phẩm của mình. Điều này đã xảy ra với nhiều người.
Miếng giấy đề tên bức tranh được lột bỏ ngay sau đó.
Sau cuộc triển lãm tranh ấy, tiếng tăm của họa sĩ V lừng lẫy khắp nơi. Anh mở một phòng tranh riêng. Những người yêu thích hội họa nô nức đổ về thưởng thức các tác phẩm của anh. Có những bức anh chưa kịp vẽ xong người ta đã đặt mua với giá mà trước đây anh nằm mơ cũng không thấy.
Những bức tranh siêu tưởng của họa sĩ V còn nổi tiếng vì một điểm độc đáo: Tranh anh không bao giờ đề tên, để người xem tự suy luận.
Tháng 7 - 1999.
